Kolezyum dünya tarihinin en ilginç yapılarından biridir. Günümüzde ise en fazla ziyaret edilen turistik yerlerden biri olarak karşımıza çıkar. Pek çok turistin İtalya’da mutlaka ziyaret ettiği Kolezyum efsanelerle dolu oldukça ilginç bir hikayeye sahiptir.
Kolezyumu gizemli kılan göz alıcı mimarisinin yanı sıra burada yaşanan efsanevi olaylardır. Peki Kolezyum nerede? Yapı ne zaman ve nasıl inşa edildi? UNESCO tarafından Dünyanın Yedi Harikasından biri olarak kabul edilen Kolezyum’un kadim tarihi ve efsanelere konu olan hikayeleri hakkında merak ettiğiniz tüm detaylara gelin birlikte bakalım.
Kolezyum Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Kolezyum, Roma İmparatorluğu’ndan günümüze ulaşan en görkemli tarihi eserlerden biridir. Kolezyum adıyla bilinse de yapının bir diğer ismi Flavian Amfitiyatrosu’dur. Roma Dönemi’nde eğlence ve etkinlikler için inşa edilen Kolezyum, Dünyanın Yedi Harikasından biri olarak tescillenmiştir. Aynı zamanda yapı, dünyanın en büyük amfitiyatrosu olma özelliğine sahiptir.
Amfitiyatro, Roma İmparatorluğu döneminde gladyatörlerin savaştığı bir arena olarak bilinse de aslında halk eğlenceleri, toplumsal etkinlikler için de kullanılmıştır. Elips planlı arenanın kademeli oturma basamaklarıyla çevrelenmesi ile inşa edilmiştir. Kolezyum oyun, savaş ve eğlencelerin düzenlendiği bir Roma amfitiyatrosu olma özelliği taşır.
Dairesel planlı yapı, taş malzeme ile inşa edilmiş bir tarihi eserdir. Kemer ve sütunlarla yükseltilen yapı, Roma’nın özgün ve görkemli mimarisini yansıtır. Tarihte olduğu kadar günümüzde de büyük merak uyandıran yapı, sadece özgün mimarisiyle değil efsanelere konu olan hikayeleriyle de oldukça meşhurdur. Kolezyum hakkındaki bazı bilgiler ise şu şekilde sıralanabilir:
- Roma İmparatorluğu yıkılana kadar halk eğlenceleri, oyun ve savaşların yapıldığı bir amfitiyatro olarak kullanıldığı bilinir.
- Kolezyum yapılmadan önce yapı alanında bir gölün mevcut olduğu söylenir. Yapının inşası için gölün kurutulduğu ve ardından Kolezyum’un imar edildiği bilinir.
- Kolezyum’un 100 gün 100 gece süren büyük bir şölenle açıldığı tarihi kaynaklarda yer alır.
- Kolezyum yapıldığı tarihe göre önemli bir mühendislik başarısı olarak görülür. Tahmini olarak yapının inşasında 60.000 ile 100.000 arasında işçinin çalıştığı belirtilir.
- Karmaşık planlı ve devasa bir yapı olmasına rağmen Kolezyum, inşa edildiği dönemin yapım tekniklerine göre oldukça kısa sürede tamamlanır.
- Toplamda 50.000 seyirci ağırlama kapasitesine sahip Kolezyum simetrik planı, kemerli ve dairesel kat silmeleri, taş ve mermer bezemeleri ile döneminin en ihtişamlı yapıları arasında yer alır.
- Roma İmparatorluğu’nun çöküşünden sonra yağmalandığı için önemli ölçüde hasar gördü. Günümüzde yapının 3’te 1 yıkılmış olmasına rağmen hala dünyanın en nadide yapı örneklerinden biri olarak kabul edilir.
- Kolezyum adı ise yapıya sonradan verilen bir isimdir. Yapıya bu isim Kolezyum'un hemen yanında bulunan, Roma Kralı Neon’un bronz heykeli sebebiyle verilmiştir.
- Döneminin en yüksek yapılarından biri olarak kabul edilen Kolezyum, 184 metre uzunluğunda ve 156 metre genişliğindedir. Yapı yüksekliği ise 48,5 metredir.
- Kolezyum’da yapılan eğlenceler ve gösteriler sırasında 400.000’e yakın nüfus kaybı olduğu düşünülüyor.
- Görkemli yapının altında, yer altı tünellerinin bulunduğu da Kolezyum hakkındaki önemli iddialardandır.
- Binanın tüm cepheleriyle birlikte toplam yüzölçümünün 6 dönüm olduğu bilinir.
- Yapının inşasında traverten taşının kullanıldığı ve malzemenin Kolezyum’a 32 km uzaklıktaki taş ocaklarından çıkarılıp getirildiği tahmin edilir. Yapıda toplamda 100 bin metreküp taş kullanıldığı kaynaklarda yer alır.
- Kolezyum, Hypogeum olarak bilinen bir alana inşa edilmiştir.
- Kolezyum günümüzde 50.000 ile 80.000 arasında seyirci ağırlayacak stad kapasitesine sahip bir amfitiyatrodur.
- Kolezyum’a giriş için 80 farklı kapı kullanılabilir.
- Günümüzdeki stad etkinliklerinin aksine Roma Dönemi’nde Kolezyum’da düzenlenen eğlencelerin ücretsiz olarak düzenlendiği bilinir.
- Antik Roma döneminde Kolezyum’da gerçekleştirilen eğlencelerin iptal edilmemesi için çok güneşli veya yağmurlu günlerde yapının çatısı velarium adı verilen bir örtü kapatılmıştır.
- Kolezyum’da gerçekleştirilen son gladyatör savaşları 435 yılında gerçekleştirilmiştir.
- Yapı, farklı tarihi dönemlerde 4 deprem ve 3 yangın görmesine rağmen günümüze ulaşmıştır.
- Yapının her yıl yaklaşık 4 milyon turist tarafından ziyaret edildiği bilinir.
Kolezyum Nerede?
Kolezyum, İtalya’nın başkenti Roma’da bulunur. Roma mimarisini yansıtan tarihi eser Colosseo Meydanı’na oldukça yakın konumda yer alır. Kolezyum’a meydanı çevreleyen tarihi yapı topluluğu arasında kolaylıkla ulaşılabilir. Kolezyum’un hemen yakınında ise Konstantin Takı, Via Sacra Sütunları, Venüs ve Roma Tapınağı, Titus Kemeri, Palatino Tepesi, San Clemente Bazilikası konumlanır.
Tarihi eser, coğrafi konum olarak Roma’nın Caelian, Palatine, Kolezyum ve Esquiline tepeleri arasındaki vadide bulunur. Ünlü Roma İmparatoru Nero’nun büyük yangından sonra inşa ettirdiği Domus Aurea Yapı Kompleksi’nin bir parçasıdır. Domus Aurea Kompleksi içerisinde pek çok tarihi yapı yer alır. Kolezyum ise kompleks içerisine Flavian Hanedanlığı döneminde yapılan ve günümüze kadar ayakta kalmayı başaran birkaç tarihi yapı arasındadır.
Kolezyum'un Tarihi
Roma’nın en fazla turist çeken yerlerinden biri olan Kolezyum, MS 72 ile 80 yılları arasında yaklaşık 8 yılda tamamlanmıştır. Döneminin yapım tekniklerine göre yapının oldukça kısa sürede tamamlandığı söylenebilir. Yapının inşası Flavian Hanedan’ından İmparator Caesar Vespasianus Augustus döneminde başlanmıştır; ancak Kolezyum’un tamamlanmasına İmparator Vespasianus’un ömrü vefa etmeyince yapı onun yerine geçen oğlu Titus Flavius Vespasianus döneminde bitirilmiştir.
İmparator Vespasianus Roma Uygarlığı’nda Flavian Hanedanlığı’nın kurucusu kabul edilir. Bu nedenle, Kolezyum tamamlandığında kralın yerine geçen oğlu Titus tarafından yapıya Flavian Arenası (Amfitiyatrosu) adı verilmiştir. Ancak zamanda amfitiyatro Roma Ölüm Arenası olarak anılmaya başlamıştır. Roma İmparatorluğu yıkıldıktan sonra ise yapıya Kolezyum ismi verilmiştir. Yapının Roma Ölüm Arenası olarak anılmasının en önemli sebebi ise burada düzenlenen gösterilerde birçok kayıp yaşanması nedeniyledir. Özellikle hikayelere konu olan Roma Gladyatör Savaşları Kolezyum’da gerçekleştirilmiştir. Bu savaşlar sırasında pek çok gladyatör savaşçısı bu arenada hayatını kaybetmiştir. Kolezyum ise burada yaşanan savaşları konu alan efsanevi olaylarla anılmıştır.
Kolezyum, Roma’nın Kudüs Kuşatması’nda elde ettiği ganimetlerle inşa edilmiştir. Yapı, tarihsel dönemdeki yapım teknikleri göz önüne alındığında önemli bir mühendislik eseri olarak kabul edilir. Romalı ressam, zanaatkar, işçi gibi pek çok kişi yapının inşasından görev almıştır. Özellikle yapıdaki süsleme ve bezemeler döneminin el işçiliği ile meşhur sanatçıları tarafından gerçekleştirilmiştir.
Yapıda traverten kireçtaşı, tüf gibi malzemeler kullanılmıştır. Titus döneminden sonra Domitian döneminde de Kolezyum’a eklemeler yapılmıştır. Kolezyum’un üç farklı Flavian İmparatoru döneminde bugünkü halini aldığı söylenebilir; ancak tarihsel süreçte yaşanan deprem ve yangın gibi afetler nedeniyle yapının ilk hali korunamamıştır.
Kolezyum günümüze bir bölümü yıkık halde ulaşmıştır. Kolezyum yaşanan doğal afetler sebebiyle tarihin farklı dönemlerinde onarım geçirmiştir. Özgün mimarisi ile öne çıkan tarihi eser, 2007 yılında UNESCO tarafından Yedi Dünya Harikasından biri olarak tescillenmiştir.
Tarihsel dönemde Kolezyum gladyatör savaşları, munera oyunları, venationes eğlenceleri için kullanılmıştır. Ancak bilinenin aksine Kolezyum’da gladyatör savaşlarının yanı sıra drama tiyatrolar, ünlü savaş canlandırmaları, sahte savaş gösterileri, idam hükümleri, şenlikler gerçekleştirilmiştir. Kolezyum’da kutlanan en önemli zaferlerden biri MS 107’deki Dacia başarısıdır. Bu şenlik için gerçekleştirilen festivalin yaklaşık 123 gün sürdüğü ve kutlamalarda pek çok farklı etkinlik yapıldığı bilinir. İtalya’ya seyahatiniz sırasında yapıyı gezerek Roma Kolezyum’unun tarihini keşfedebilirsiniz.
Kolezyum’un Efsanevi Olayları
Kolezyum tarihi, mimarisi kadar hikayesi ve efsanevi olaylarıyla da meşhurdur. Kolezyum hikayesini oluşturan en ilginç olaylar ise şüphesi filmlere konu olan gladyatör savaşlarıdır. Roma Kralı’nın isteğiyle halkı eğlendirmek üzere düzenlenen bu savaşlar, aslında zannedilenin aksine sonu mutsuz biten hikayelerdir. Öyle ki arenada düzenlenen gladyatör savaşları ve eğlencelerde pek çok insan ve canlı hayatını kaybetmiştir.
Arena’da düzenlenen gladyatör savaşlarında bir taraf hayatını kaybederken diğer taraf ise özgürlüğünü kazanıyormuş. Gladyatör savaşçısına zaferinin sonucunda ise özgürlüğünü simgeleyen tahta kılıç verildiği bilinir. Ayrıca, Kolezyum’da insan ve başka canlılarla gerçekleştirilen venationes eğlencelerinde pek çok hayvanın öldürüldüğü tarihi kayıtlarda mevcuttur. Halkı ve kralı eğlendirmek için yapılan bu etkinlikler aslında acımasız birer gösteriden ibaretti. Bu nedenle, arenada gerçekleşen savaşlar tarihi kayıtlarda efsanevi birer hikaye olarak nakledilir.
Kolezyum’da tarih süresince gerçekleşen enteresan olaylardan biri de Damnatio ad bestias adı verilen cezadır. Bu hükmün tatbiki farklı hayvan çeşitleri ile mahkumların avlanması şeklinde gerçekleştirilmiştir. Bu olaylarda pek çok canlının zarar gördüğü ise yadsınamaz bir realitedir. Özellikle soylular olarak kabul edilen aristokrat sınıfının esirler ve mahkumlarla ile hayvanlar arasında düzenlediği savaşlar sıradışı olayları içerir.
Kolezyum'un Yıkımı ve Sonrası
Roma’nın simge tarihi eserlerinden Kolezyum kemer yapı elemanı ile inşa edilmiştir. Kemerin mukavemetinin yüksek ve dairesel formlu bir yapı elemanı olması Kolezyum’un 4 katlı olarak inşa edilmesini kolaylaştırmıştır. Taş, tuğla ve betonun kombinasyonu olarak imar edilen yapı, tarihsel süreçte yaşanan depremlerden sonra yıkılmış ve onarım görmüştür.
Kolezyum, Roma İmparatorluğu döneminde yaklaşık 400 yıl kullanılmıştır; ancak farklı yüzyıllarda yaşanan doğal afetler, onarım yapılmaması, elverişsiz iklim koşulları ve yağmalar sebebiyle yapı hasar almıştır. Orta Çağ’da büyük saraylar inşa etmek için yapı taşı ocağı gibi kullanılmıştır. 1349 Roma Depremi’nde yapının güney bölümü yıkılmıştır.
Yapıda modern anlamda ilk koruma onarımı 19.yy’da başlamıştır. 1990’lı yıllarda arkeolog, mimar ve mühendislerin çalışmalarıyla yapının orjinal halini korumak için önemli bir proje hazırlanmıştır. 2007 yılında tescillendikten sonra 2010 yılında restore edilen yapı günümüzdeki halini almıştır.
Kolezyum'un Bugünü: Turistler için Gezi Rehberi
Kolezyum her ne kadar orijinal haliyle günümüze ulaşmasa da mevcut mimarisiyle Roma’nın ikonu konumundadır. Her yıl milyonlarca turist tarafından ziyaret edilen eser Roma turları kapsamında da en fazla gezilen turistik ve arkeolojik alanlar arasında yer alır.
İtalya seyahatiniz sırasında bilet alarak Kolezyum içini gezebilirsiniz. 4 katlı yapının zemin katında gladyatör savaşlarının yapıldığı arena mevcuttur. Elips arenanın çevresinde ise sırasıyla yükselen, seyircilere ait oturma basamakları yer alır. 2010’da yapılan restorasyonda keşfedilen bir detaya göre arenanın altında hypogeum vardır. Platformdan yer altına doğru inildiğinde hypogeum içerisinde tüneller ve dar odalar gezilebilir. Kolezyum’un yeraltı bölümündeki bu odaların tarihte gladyatörler ve vahşi hayvanlar için hücre olarak kullanıldığı söylenebilir. Labirente benzeyen hypogeumdan gladyatörler ve vahşi hayvanlar zemin kattaki 80 kapıdan geçerek şov için arenaya çıkmışlar. Ziyaretiniz sırasında arena, platform ve hypogeum bölümlerini Kolezyum’da gezebilirsiniz.
Ayrıca, Kolezyum’ın yakınında yer alan Konstantin Takı, Roma Forumu, Palatino Tepesi’ni ziyaret edebilirsiniz. Roma şehrinin tarihini keşfetmek, kültürünü daha yakından tanımak için burada mutlaka birkaç gün kalmalısınız. Şehir merkezinde veya çevresindeki Roma otelleri konaklamak için iyi bir seçenek olacaktır.
Kolezyum’un tarihini keşfetmek, görkemli mimarisine şahit olmak için İtalya’ya seyahat edebilir, tatiliniz süresince konaklamak için Coral Tatil aracılığıyla Roma otellerine rezervasyon yaptırabilirsiniz.